روش های کنترل ماسه های روان به منظور پیشگیری از بروز بحران درخطوط ریلی راه آهن ایران

زمینه و هدف: پدیده حرکت ماسه­ های روان، به عنوان یکی از بلایای طبیعی مناطق کویری همواره خسارات فراوانی را به بخش حمل­ و­نقل کشور تحمیل می­کند. به طوری که 5.5% از کل خطوط ریلی در مناطق ماسه­ گیر قرار دارند. از طرفی الزام عبور خطوط راه ­آهن از مناطق کویری و ماسه­ گیر و مشکلات متعدد ایجاد شده برای خطوط راه آهن از جمله، خروج از خط ناگهانی قطارها، مسدودی­های متعدد، صلبیت روسازی، فرسودگی ادوات اتصال خط، کاهش ایمنی و هزینه ­های بالای تعمیرات و نگهداری باعث شده تا ارائه و اجرای راهکارهای تثبیت ماسه ­های روان در مناطق کویری ریلی به یک امر ضروری تبدیل شود. روش: انجام تحقیقات در این زمینه به صورت مطالعات کتابخانه ای یعنی کاوش در متون موجود و همچنین مطالعات میدانی با حضور در خطوط ریلی ماسه گیر در اداره کل راه آهن شرق کشور صورت پذیرفت. مطالعات با هدف یافتن راهکارهای تثبیت ماسه­ های روان و جلوگیری از رسوب آن­ها در خطوط ریلی صورت پذیرفت. یافته­ ها: راهکارهای ارایه شده در این تحقیق، در موضوع تثبیت ماسه­ های روان قبل از رسیدن به خطوط ریلی مانند پوشش گیاهی، احداث خاکریز خندق، تله­ های رسوب­گیر، احداث دیوار، مالچ­ پاشی و در موضوع جلوگیری از ته­ نشین شدن ماسه­ ها در خط مانند احداث دالخط کوهان­ دار و گالری به معرفی و بحث گذاشته شده است. نتیجه­ گیری: مشاهدات میدانی در ادارات کل راه ­آهن شرق ، تهران و اصفهان بیانگر این مطلب است که تاکنون راهکارهایی مانند احداث دیوارهای تراورسی، کاشت نهال و احداث خاکریز­خندق به طور جداگانه و به صورت محدود در راه­آهن کشور اجرایی گردیده؛ ولی در اغلب موارد به دلیل توجه نکردن به محدودیت­های روش­های اشاره شده، مشکل ورود ماسه به خطوط به طور کامل برطرف نگردیده یا در صورت برطرف شدن، پس از مدتی از این موانع عبور کرده و مجدداً به خط رسیده است. در حقیقت شرایط و ویژگی­های مسیر ریلی به گونه ­ای است که ارایه روش یا روش­های اجرایی تثبیت ماسه ­های روان در راه­ آهن کشور نیازمند مطالعات اقلیمی، جغرافیایی، ژئومرفولوژی، فیزیکی و فرسایشی خاص هر منطقه ماسه­ گیر نیز میباشد. به دلیل محدودیت­های اجرای هر راهکار، بهترین حالت به منظور جلوگیری از ترسیب ماسه درون خطوط ریلی راه­ آهن ج.ا.ا. ، ترکیبی از دو یا چند راهکار، آن هم بنا به مطالعات خاص هر منطقه و شرایط اجرایی نظیر زمان و هزینه در خطوط ریلی معرفی می­گردد تا محدودیت یک راهکار توسط راهکارهای دیگر دیگر پوشش داده­ شود. در انتهای این پژوهش نیز، راهکار تثبیت ماسه های روان در قسمتی از بلاک ریلی ماسه­ گیر تل­ حمید­- منتظرقائم در اداره کل راه­ آهن شرق کشور ارائه گردید.